Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (zwana popularnie Tarczą 4.0.) wprowadziła nowy podtyp postępowania restrukturyzacyjnego. Miało to przyśpieszyć proces oddłużania przedsiębiorców, których sytuacja finansowa pogorszyła się, w szczególności przedsiębiorców, którzy ucierpieli z powodu epidemii COVID-19. Jak się okazało, założenie to okazało się słuszne nie tylko w odniesieniu do przedsiębiorców, których dochody spadły w związku z pandemią.
Proces uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego szybko zdobył popularność wśród przedsiębiorców dążących do uwolnienia się od nadmiaru długów. Dłużników zachęcało daleko idące przyspieszenie procedury postępowania w sprawie zatwierdzenia układu poprzez ograniczenie roli sądu na rzecz rozszerzenia kompetencji nadzorcy układu. Poza techniczną czynnością publikacji obwieszczenia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, sąd angażował się w postępowaniu dopiero na etapie zatwierdzania układu z wierzycielami.
Rozwiązania wprowadzane przez wspomnianą wyżej ustawę są jednak środkiem tymczasowym. Zgodnie z art. 15 ust. 1 Tarczy 4.0, dokonanie obwieszczenia o wszczęciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego jest możliwe tylko do 31 czerwca 2021 r.
Dnia 15 lutego 2021 r. na stronie Komisji Prawniczej Rządowego Centrum Legislacji opublikowana została ostateczna wersja projektu ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw, która przenosi rozwiązania zawarte w obowiązujących przepisach dotyczących uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do ustawy Prawo restrukturyzacyjne, jednocześnie wprowadzając rozwiązania nowe, nieprzewidziane w Tarczy 4.0.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne – jak to działa?
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne to prostszy wariant postępowania o zatwierdzenie układu uregulowanego w postępowaniu restrukturyzacyjnym. W celu wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik powinien zawrzeć umowę o pełnienie funkcji nadzorcy układu z osobą posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a następnie dokonać obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Od tego momentu dłużnik zyskuje ochronę przed egzekucją prowadzoną z jego majątku przez wierzycieli. Z chwilą wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik zostaje ograniczony w zarządzie swoim majątkiem. Na wykonywanie czynności przekraczających zwykły zarząd przedsiębiorstwem, dłużnik musi uzyskać zgodę nadzorcy układu.
Wierzyciel, dłużnik lub nadzorca może złożyć do sądu wniosek o uchylenie skutków obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli. Przed wydaniem tego postanowienie sąd powinien jednak wysłuchać dłużnika. Na postanowienie sądu w przedmiocie uchylenia skutków obwieszczenia przysługuje zażalenie.
Nadzorca układu jest głównym podmiotem dbającym o prawidłowy przebieg postępowania restrukturyzacyjnego. Ma on uprawnienie do zwoływania zgromadzenia wierzycieli i zbierania głosów wierzycieli w toku głosowania nad układem dotyczącym spłaty zobowiązań dłużnika. Od momentu obwieszczenia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, dłużnik powinien w ciągu 4 miesięcy zawrzeć z wierzycielami układ w przedmiocie spłaty swoich zobowiązań objętych układem i złożyć we właściwym sądzie wniosek o zatwierdzenie tego układu. W przeciwnym razie postępowanie zostanie umorzone z mocy prawa.
Jakie rozwiązania wprowadza projekt?
Nowy projekt ustawy wprowadza do ustawy Prawo restrukturyzacyjne rozdział „Skutki obwieszczenia o dniu układowym”. Zgodnie z postanowieniami tego rozdziału, nadzorca układu, po ustaleniu spisu wierzytelności może obwieścić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o ustaleniu dnia układowego. Z chwilą dokonania tego obwieszczenia, dłużnik jest chroniony przed egzekucją ze strony wierzycieli, którym przysługują wierzytelności mające zostać objęte układem. Jest to zmiana kolejności czynności podejmowanych w postępowaniu, gdyż dotychczas spis był sporządzany już po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Może to jednak przyczynić się do usprawnienia toku postępowania z uwagi na to, że już od momentu dokonania obwieszczenia wszyscy uczestnicy postępowania będą znali jego przedmiot i będą mogli odnieść się do zadłużenia, którego ma dotyczyć restrukturyzacja.
Obwieszczenie o dniu układowym nie może nastąpić w stosunku do dłużnika, który w ciągu ostatnich dziesięciu lat prowadził postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone wobec dłużnika, za wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli. Jeśli nadzorca układu poweźmie wiadomość o którejś z tych okoliczności, odmówi dokonania obwieszczenia. Ma to zapobiegać uchylaniu się dłużnika od egzekucji poprzez ciągłe dokonywanie obwieszczeń o dniach układowych.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne – projekt ustawy
Projekt ustawy przyznaje dłużnikowi, któremu nadzorca odmówił dokonania obwieszczenia o dniu układowym w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ścieżkę odwoławczą. Dłużnik, który nie zgadza się z decyzją nadzorcy o dokonaniu obwieszczenia może złożyć na tę odmowę skargę. Skargę wnosi się do sądu restrukturyzacyjnego za pośrednictwem nadzorcy w terminie tygodnia od dnia otrzymania odmowy dokonania obwieszczenia.
Podobnie jak w obowiązujących przepisach, także w nowym projekcie ustawy przyznano wierzycielom, dłużnikowi i nadzorcy możliwość żądania uchylenia przez sąd obwieszczenia, jeżeli obwieszczenie następuje z pokrzywdzeniem wierzycieli. Postanowienie o uchyleniu skutków obwieszczenia można wydać również wtedy, kiedy ujawnią się okoliczności wykluczające dokonanie obwieszczenia.
Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik może bez zgody nadzorcy może wykonywać tylko czynności zwykłego zarządu przedsiębiorstwem. Dłużnik ma obowiązek udzielić nadzorcy pełnych i prawdziwych informacji o stanie swojego majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Nadzorca układu może kontrolować czynności dłużnika dotyczące jego majątku. Ma prawo także kontrolować przedsiębiorstwo dłużnika. Może również sprawdzać, czy mienie dłużnika, które nie stanowi części przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą.
Podobnie jak w obowiązujących przepisach, dłużnik ma 4 miesiące od dnia zamieszczenia obwieszczenia na zawarcie z wierzycielami układu i złożenie wniosku o jego zatwierdzenie. W przeciwnym razie postępowanie zostaje umorzone z mocy prawa.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne – przewidywane skutki projektu
Sporządzenie projektu ustawy stanowi dowód na to, że procedura uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w Polsce sprawdziła się i powinna może znaleźć zastosowanie nie tylko w okolicznościach pandemii COVID-19. Przyśpieszenie procedury zawierania i zatwierdzania układu zwiększa prawdopodobieństwo zawarcia układu między dłużnikiem a wierzycielami, ze względu na to, że wierzyciele są bardziej skłonni do ustępstw, jeśli mogą w niedługim czasie liczyć na – przynajmniej częściowe – zaspokojenie swoich wierzytelności. Jest to również wygodne dla dłużnika, który nie musi czekać na decyzję sądu, aby uzyskać ochronę przed egzekucją prowadzoną przez wierzycieli. Zwiększenie prawdopodobieństwa zawarcia układu pozwala z kolei uniknąć upadłości wielu przedsiębiorstw i pozwolić im na kontynuację działalności gospodarczej.
Zapewnienie kontroli nadzorcy sądowego nad procedurą dokonywania obwieszczeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym przy jednoczesnym przyznaniu dłużnikowi ścieżki odwoławczej w przypadku odmowy dokonania obwieszczenia chroni zarówno dłużnika jak i wierzyciela. Z jednej strony umożliwia uprzednie skontrolowanie dopuszczalności wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego przez profesjonalny podmiot, z drugiej daje dłużnikowi możliwość zakwestionowania niezasadnej odmowy dokonania obwieszczenia. Jest to o tyle istotne, że dokonywanie ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym to czynność techniczna, która nie obejmuje jakiejkolwiek kontroli merytorycznej ogłoszeń, które podlegać mają obwieszczeniu. Sytuację wierzycieli poprawia również doprecyzowanie uprawnień kontrolnych nadzorcy w stosunku do majątku dłużnika, gdyż mogą oczekiwać, że ryzyko uszkadzania lub wyprowadzania przez dłużnika majątku w trakcie postępowania będzie niższe.
Projekt spotkał się z pozytywną reakcją środowiska prawniczego, m.in. ekspertów z Instytutu Allerhanda.
