Pakiet pomocy dla mikro-, małych i średnich firm

Instrumenty finansowe Banku Gospodarstwa Krajowego

1. Gwarancje de minimis – pakiet pomocy dla mikro-, małych i średnich firm

Gwarancja de minimis: jedna z form pomocy de minimis udzielana w ramach dopuszczalnej pomocy publicznej na zabezpieczenie spłaty kredytu obrotowego lub inwestycyjnego dla mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy (MŚP).

Kogo dotyczy: Z nowych warunków gwarancji de minimis, tak jak wcześniej, mogą skorzystać firmy należące do sektora MŚP (mikro-, małe i średnie firmy), zgodnie z kryteriami przyjętymi przez UE.

Termin obowiązywania zmian: gwarancje de minimis będą udzielane według zmienionych zasad do końca 2020 r.

Zmiany w programie de minimis:

• zwiększenie zakresu gwarancji do 80 proc. kwoty kredytu
• brak prowizji za gwarancję – za pierwszy roczny okres gwarancji
• wydłużenie okresu gwarancji do 39 miesięcy dla kredytu obrotowego
• przeznaczenie kredytu: finansowanie zobowiązań wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej

Dodatkowo BGK odstępuje od pobierania prowizji od gwarancji już istniejących i należnych w okresie do 31 grudnia 2020 r.

Z gwarancji będą mogły skorzystać firmy, które na 1 lutego 2020 r. nie miały zaległości w ZUS, US.

Sytuację finansową firm oceniają banki kredytujące.

Lista banków kredytujących: Alior Bank S.A., Bank Handlowy w Warszawie S.A., Bank Millennium S.A., Bank Ochrony Środowiska S.A., Bank Pekao S.A., Bank Pocztowy S.A., Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. i zrzeszone banki spółdzielcze, Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie, Bank Spółdzielczy w Brodnicy, BNP Paribas Bank Polska S.A., ING Bank Śląski S.A., Krakowski Bank Spółdzielczy, mBank S.A., Nest Bank S.A. , PKO Bank Polski S.A., Santander Bank Polska S.A., SGB-Bank S.A. i zrzeszone banki spółdzielcze, Warmińsko-Mazurski Bank Spółdzielczy

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

2. Gwarancje Biznesmax – pomoc dla mikro-, małych i średnich firm

Gwarancja Biznesmax jest bezpłatną gwarancją spłaty kredytu udzielaną w ramach Funduszu Gwarancyjnego wsparcia innowacyjnych przedsiębiorstw Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (FG POIR). Uzyskanie gwarancji wiąże się z możliwością otrzymania dopłaty do oprocentowania kredytu objętego gwarancją. Jest to dotacja refundująca zapłacone odsetki. Preferencyjna stawka dopłaty do oprocentowania kredytu – 5% stopa roczna do końca 2020 r.

Planowane zmiany w programie gwarancji Biznesmax:

• możliwość objęcia gwarancją, stanowiącą pomoc de minimis, kredytu obrotowego odnawialnego, w tym kredytu odnawialnego w rachunku bieżącym na zapewnienie płynności finansowej firmom innowacyjnym i efektywnym ekologicznie
• kredyty odnawialne nie nie będą musiały wykazywać związku z realizowaną lub zakończoną inwestycją i będą uruchamiane na prostszych zasadach – bez przedkładania w banku dokumentów finansowo-księgowych
• w przypadku gwarancji stanowiącej pomoc de minimis nie będzie obowiązywał katalog kosztów kwalifikowalnych inwestycji i obowiązek przedkładania przez kredytobiorcę planu projektu inwestycyjnego – kredyt udzielany będzie na podstawie procedury banku i wykorzystywany na finansowanie zgodnie z celem określonym w umowie kredytu
• z gwarancji obejmującej odnawialny kredyt obrotowy, oprócz podmiotów innowacyjnych, będą mogły skorzystać również firmy efektywne ekologicznie, które wdrażały u siebie ekologiczne rozwiązania – wprowadzenie nowego podmiotowego kryterium dostępu
• wydłużenie do końca 2021 r. (przed zmianami do 2020 r.) okresu obowiązywania 5 proc. stawki rocznej dla wyliczenia dopłaty do oprocentowania kredytu
• systemem dopłat do odsetek będą objęte również kredyty odnawialne

BGK przygotowuje zmiany i można ich oczekiwać wkrótce.

Termin obowiązywania zmian: gwarancje Biznesmax będą udzielane według zmienionych zasad do końca 2020 r.

Gwarancje Biznesmax są skierowane do przedsiębiorstw z sektora MŚP. Przedsiębiorca musi spełniać jedno z 17 kryteriów lub realizować projekt wpisujący się w jedną z 10 kategorii inwestycji z efektem ekologicznym.

Wnioski o gwarancje składane są w trybie ciągłym na dotychczasowych zasadach, a więc za pośrednictwem banków kredytujących.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

3. Gwarancje z Funduszu Gwarancji Płynnościowych

BGK pracuje nad utworzeniem Funduszu Gwarancji Płynnościowych, z którego udzielane mają być gwarancje dla średnich i dużych firm dotkniętych skutkami pandemii COVID-19. Wniosek o gwarancję będzie można złożyć w bankach kredytujących, które podpiszą z BGK umowy. Lista banków będzie opublikowana na stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego.

Termin obowiązywania zmian: gwarancje z Funduszu Gwarancji Płynnościowych mają być udzielane do końca 2020 r.

Planowane rozwiązania:

• zabezpieczenie do 80 proc. kwoty kredytu (kwota gwarancji od 3,5 mln zł do 200 mln zł)
• tylko do nowych lub odnawianych kredytów
• kwota kredytu objętego gwarancją – do 250 mln zł
• okres gwarancji – maksimum 27 miesięcy
• przeznaczenie kredytu – zapewnienie płynności finansowej

Gwarancjami z Funduszu Gwarancji Płynnościowych będą mogły być zabezpieczone kredyty, dla których umowy kredytowe były zawierane od 1 marca 2020 r.

Z gwarancji będą mogły skorzystać firmy, które na 1 lutego 2020 r. nie miały zaległości w ZUS, US i banku kredytującym.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

4. Wsparcie z wykorzystaniem funduszy unijnych – Kredyt na innowacje technologiczne – pakiet pomocy dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw

Kredyt technologiczny to instrument wsparcia finansowego mający na celu podniesienie innowacyjności i konkurencyjności mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw poprzez umożliwienie

im wdrożenia innowacji technologicznych będących wynikiem własnych lub nabytych prac B+R. Wsparcie dla przedsiębiorcy to premia technologiczna, czyli dotacja stanowiąca spłatę części kredytu technologicznego, udzielonego przez bank komercyjny na realizację inwestycji technologicznej. Premia technologiczna udzielana jest przez BGK, a jej maksymalna kwota to 6 mln złotych.

Kredyt na innowacje technologiczne to dotacja finansująca do 70 proc. kwoty inwestycji (projektu). Na realizację projektu przedsiębiorca musi posiadać środki własne oraz zaciąga kredyt technologiczny (inwestycyjny) w banku komercyjnym.

Banki współpracujące

• Alior Bank SA
• Bank BGŻ BNP Paribas SA
• Citi Bank Handlowy w Warszawie SA
• Bank Millennium SA
• Bank Ochrony Środowiska SA
• Bank Polska Kasa Opieki SA
• Bank Polskiej Spółdzielczości SA oraz zrzeszone banki spółdzielcze
• Santander Bank Polska S.A.
• Deutsche Bank Polska SA
• Idea Bank SA
• ING – Bank Śląski SA
• Krakowski Bank Spółdzielczy
• mBank SA
• PKO Bank Polski SA
• SGB Bank SA oraz zrzeszone banki spółdzielcze
• Bank Spółdzielczy w Brodnicy
• Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie
• Getin Noble Bank SA
• Warmińsko – Mazurski Bank Spółdzielczy

Termin obowiązywania zmian: od 23 marca 2020 r.

Zmiany warunków:

1. wydłużenie terminu naboru wniosków do 24 czerwca br. (w tym połączenie rundy 4 i 5)
2. wydłużenie terminu na podpisanie umowy kredytowej z 30 do 60 dni
3. wydłużenie terminu na dostarczenie dokumentów niezbędnych do podpisania umowy o dofinansowanie z 37 na 67 dni
4. wydłużenie terminu na dostarczenie dokumentacji środowiskowej z 10 na 12 miesięcy
5. wprowadzenie paneli zdalnych (aby nie narażać przedsiębiorców i ekspertów na konieczność osobistego stawiennictwa się na panele)
6. Zmiany już obowiązują (pkt. 1-4 dla nowo zawieranych umów, pkt. 5 – również dla umów już zawartych)

Celem wprowadzonych zmian jest pomoc przedsiębiorcom odczuwającym ekonomiczne skutki pandemii COVID-19, ułatwienie im decyzji inwestycyjnych, utrzymanie produkcji i miejsc pracy.

Planowane zmiany:

Ponadto BGK wspólnie z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej pracuje nad kolejnymi zmianami w Kredycie na innowacje technologiczne, które są częścią rządowego pakietu antykryzysowego. Planowane jest m.in.:

1. podwyższenie maksymalnej wysokości premii technologicznej (obecnie jest to 6 mln zł),
2. zniesienie wymogu innowacyjności efektów projektu w skali kraju,
3. rozszerzenie katalogu wydatków refundowanych m.in. koszt zakupu, montażu i uruchomienia nowych lub używanych środków trwałych, refundacja kosztów ich transportu.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

5. Wsparcie z wykorzystaniem funduszy unijnych – Program dla podmiotów sektora ekonomii społecznej (PES)

Termin obowiązywania zmian: od 25 marca 2020 r.

Możliwe zmiany warunków:

1. wydłużenie karencji w spłacie kapitału na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy (dla nowych pożyczek oraz już udzielonych, w których nie rozpoczęła się jeszcze spłata kapitału)
2. maksymalnie 6-miesięczne wakacje kredytowe (możliwość zawieszenia spłaty rat kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych do uzgodnienia pomiędzy pośrednikiem i PES)
3. dwukrotne obniżenie oprocentowania na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy* (dla nowych pożyczek oraz już udzielonych)**

*po upływie 12 miesięcy, dla wszystkich pożyczek oprocentowanie ustalane jest wg dotychczasowych zasad, wynikających z założeń Strategii Inwestycyjnej, tj. przed uwzględnieniem zmian;

**w stosunku do pożyczek udzielonych obniżenie oprocentowania odnosi się do stopy redyskonta weksli, obowiązującej w dniu zawarcia umowy pożyczki;

4. w przypadku trudnej sytuacji finansowej PES, związanej z COVID-19, pośrednik finansowy może obniżyć oprocentowanie do 0 proc. na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy
5. wydłużenie okresu utworzenia miejsca pracy maksymalnie do 12 miesięcy (dodatkowo o 6 miesięcy – dla zawartych umów i nowych pożyczek zawieranych do 31 grudnia 2020 r.)
6. wydłużenie okresu spłaty pożyczek o maksymalnie 12 miesięcy (dla Pożyczki na start i Pożyczki Rozwojowej)

Zmiany warunków dla zawartych umów będą mogły nastąpić po złożeniu wniosku przez pożyczkobiorcę. Warunki spłaty mogą zostać zmienione, po wiarygodnym uzasadnieniu przez pożyczkobiorcę, że sytuacja związana z COVID-19 spowodowała problemy płynnościowe w czasie spłaty pożyczki lub generuje ryzyko wystąpienia takich problemów w przyszłości, a także od oceny sytuacji przez pośrednika.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

6. Wsparcie z wykorzystaniem funduszy unijnych – Pożyczki unijne – pakiet pomocy dla mikro, małych i średnich firm

Termin obowiązywania zmian: od 20 marca 2020 r.

Możliwe zmiany w warunkach i zasadach spłaty Pożyczek Unijnych z Regionalnych Programów Operacyjnych województw:

• dodatkowa, co najmniej 6-miesięczna karencja w spłacie kapitału
• 4-miesięczne wakacje kredytowe w spłacie zobowiązań, czyli zawieszenie spłat na 4 miesiące
• obniżenie oprocentowania pożyczek
• brak podwyższonych odsetek w odniesieniu do zaległości wynikających z COVID-19 oraz nie podejmowanie działań windykacyjnych przed wprowadzeniem korzystnych zmian do umowy

Pożyczkobiorcy chcący skorzystać z tych rozwiązań powinni skontaktować się bezpośrednio z pośrednikiem finansowym, z którym zawarli umowę na udzielenie pożyczki.

Zmiany warunków dla zawartych umów będą mogły nastąpić po złożeniu wniosku przez pożyczkobiorcę. Warunki spłaty mogą zostać zmienione po wiarygodnym uzasadnieniu przez pożyczkobiorcę, że sytuacja związana z COVID-19 spowodowała problemy płynnościowe w czasie spłaty pożyczki lub generuje ryzyko wystąpienia takich problemów w przyszłości, a także od oceny sytuacji przez pośrednika.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

7. System dopłat

BGK pracuje nad systemem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami pandemii COVID-19.

Planowane rozwiązania:

• dopłaty do oprocentowania
• rodzaj kredytu – kredyt obrotowy
• okres objęcia kredytu dopłatami – zakładamy maksimum 12 miesięcy

Instrumenty finansowe Agencji Rozwoju Przemysłu

Obecne produkty dla przedsiębiorców:

1. Pożyczka obrotowa – klienci MŚP w ramach pożyczki obrotowej mogą sfinansować bieżące lub planowane zapotrzebowanie na kapitał obrotowy od kwoty 800 tys. zł na okres dostosowany do potrzeb wnioskodawcy.
2. Pożyczka inwestycyjna – dodatkowo poprzez pożyczkę inwestycyjną możesz sfinansować planowane nakłady inwestycyjne w posiadanych lub planowanych do nabycia aktywach trwałych.

Analiza wniosku odbywa się bez prowizji, na podstawie przejrzystych procedur i indywidualnego podejścia, a o warunkach cenowych i zabezpieczeniu można dowiedzieć się już w momencie składania wniosku w ramach specjalnie przygotowanego Parametryzatora.

Nowe produkty w ramach Tarczy Antykryzysowej

1. Pożyczka obrotowa na finansowanie deficytu w kapitale obrotowym w kwocie od 0,8 mln zł do 5 mln zł – do dyspozycji klientów MŚP zostały specjalnie przygotowane nowe produkty wspierające ich w trakcie stanu epidemii COVID-19 – uproszczona pożyczka obrotowa na finansowanie deficytu w kapitale obrotowym w kwocie od 0,8 mln zł do 5 mln zł. Klient zyskuje dodatkowe środki na sfinansowanie deficytu w kapitale obrotowym w okresie trwania stanu epidemii na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przez okres następujący po odwołaniu tego stanu do czasu ustania negatywnych skutków ekonomicznych dla przedsiębiorców.
2. Pożyczka obrotowa finansująca wypłatę wynagrodzeń w sektorze MŚP – dodatkowo przygotowano nową uproszczoną pożyczkę obrotową finansującą wypłatę wynagrodzeń w sektorze MŚP, której celem jest wypłata w kwocie netto wymaganego do finansowania deficytu funduszu wynagrodzeń przedsiębiorstwa. Pożyczka może stanowić uzupełniające źródło finansowania wynagrodzeń u przedsiębiorcy obok innych źródeł przewidzianych w ramach Tarczy Antykryzysowej.

KANCELARIA ZAPEWNIA: Doradztwo prawne przy zawieraniu umów

ZWIĄZEK BANKÓW POLSKICH

Polskie banki poza uruchomieniem bezpośrednich działań własnych, wspierających klientów dotkniętych skutkami epidemii COVID-19, możliwych na bazie dostępnych regulacji i środków, przystąpiły do wspierania klientów z wykorzystaniem instrumentów udostępnianych przez sektor publiczny.

Banki rozpoczęły uruchamianie finansowania przedsiębiorców oraz jednostek samorządu terytorialnego, wykorzystując środki krajowe i unijne. Do dyspozycji klientów banków zostanie postawionych ponad 120 mld zł preferencyjnych zabezpieczeń kredytowych ze środków krajowych i unijnych.

Działania banków wobec klientów w związku z pandemią koronawirusa COVID  – 19

• Banki ułatwią w sposób maksymalnie uproszczony – w zakresie dopuszczonym przepisami obecnie obowiązującego prawa – odroczenie (zawieszenie) spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych przez okres do 3 miesięcy i automatyczne wydłużenie o ten sam okres łącznego okresu spłaty kredytu pod warunkiem przedłużenia okresu obowiązywania zabezpieczenia spłaty kredytu. Ułatwienia mają dotyczyć kredytów mieszkaniowych, konsumpcyjnych dla klientów indywidualnych, kredytów dla przedsiębiorców i będą polegać m.in. na szybkim rozpatrywaniu wniosków tych klientów, którzy uzasadnią konieczność odroczenia (zawieszenia) spłaty kredytu ich sytuacją finansową spowodowaną pandemią koronawirusa COVID – 19.
• Banki udzielą pomocy wszystkim przedsiębiorcom, którzy mieli na koniec 2019 roku zdolność kredytową, zostali dotknięci skutkami koronawirusa COVID – 19 i którym w najbliższych miesiącach upływa termin odnowienia istniejącego finansowania, w postaci odnowienia na wniosek klienta finansowania na okres do 6 miesięcy.
• Banki, które posiadają firmę leasingową w swojej grupie kapitałowej, podejmą działania w celu zastosowania odroczenia spłat rat leasingowych należnych od leasingobiorców na zasadach analogicznych do stosowanego przez bank w odniesieniu do odroczenia spłaty kredytów.
• Banki, które posiadają firmę faktoringową w swojej grupie kapitałowej, podejmą działania w celu zastosowania odroczenia spłat należnych od klientów na zasadach analogicznych do stosowanego przez bank w odniesieniu do odroczenia spłaty kredytów.
• Banki nie będą pobierać opłat lub prowizji za przyjęcie i rozpatrzenie wniosków dotyczących zawieszenia spłat rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych. Banki umożliwią składanie tych wniosków w sposób odformalizowany, tj. bez konieczności składania dodatkowych dokumentów i zaświadczeń potwierdzających w sposób szczegółowy aktualną sytuację finansowo-gospodarczą danego kredytobiorcy. Banki zapewnią możliwość składania ww. wniosków również w formie zdalnej, tj. za pośrednictwem poczty elektronicznej,  bankowości elektronicznej lub telefonicznie stosownie do form komunikacji przewidzianych w danej umowie z bankiem. Banki dopuszczą możliwość składania ww. wniosków w formie zdalnej nawet w sytuacji, jeśli nie zostało to zapisane w umowie z bankiem, pod warunkiem możliwości dokonania identyfikacji klienta.
• Banki wyrażają gotowość do uruchomienia procesu ułatwienia swoim klientom będącym przedsiębiorcami dostępu do krótkoterminowego kredytu służącego ustabilizowaniu sytuacji finansowej klienta banku, który został dotknięty skutkami pandemii koronawirusa COVID – 19. Banki czekają na szybkie zakończenie prac zainicjowanych w ostatnich dniach przez władze państwowe i agendy rządowe, które umożliwią zaoferowanie takiej pomocy. W następnym komunikacie zostaną przedstawione szczegóły dotyczące zasad ułatwienia dostępu do kredytu krótkoterminowego.
• Banki wezmą udział w pracach, które pozwolą w krótkim czasie podnieść maksymalną kwotę płatności zbliżeniowych do kwoty 100 PLN.
• Banki we współpracy z Fundacją Polska Bezgotówkowa podejmą działania, aby zainstalować dodatkowych kilkadziesiąt tysięcy urządzeń POS w miejscach realizacji transakcji płatniczych.

Banki już wspierają klientów:

• MŚP z wykorzystaniem krajowych gwarancji de minimis COVID-19 Banku Gospodarstwa Krajowego. Do 30 marca br. 18 banków komercyjnych i oba zrzeszenia banków spółdzielczych (BPS i SGB) uruchomiły możliwość odnawiania, wydłużania lub udzielania nowych kredytów z antykryzysowym zabezpieczeniem spłat kredytów. Przedsiębiorstwa mikro, małe i średnie firmy, mogą skorzystać z bezprowizyjnego zabezpieczenia w wysokości do 80% kwoty kredytu, o wydłużonym okresie zabezpieczenia do 39 miesięcy dla kredytów obrotowych. Kredyty takie są dostępne dla przedsiębiorstw, które na 1 lutego br. nie miały zaległości w US i ZUS. Szacunki wskazują, że do końca 2020 roku może zostać  udzielonych w ten sposób ponad 20 mld zł nowych kredytów.
• MŚP i midcap1 z wykorzystaniem gwarancji UE (z udziałem EFI i EBI): 9 banków komercyjnych i oba zrzeszenia banków spółdzielczych udzielają kredytów objętych 80% gwarancjami BGK o okresie do 99 miesięcy, zabezpieczonych regwarancjami Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI). Banki i instytucje z grup bankowych oferują finansowanie z bezpłatnymi gwarancjami EFI. 18 marca br. Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego ogłosiła wsparcie dla przedsiębiorstw, przez pożyczki i gwarancje, umożliwiające wygenerowanie 40 mld euro preferencyjnych kredytów na rynku europejskim. Polskie banki już zadeklarowały zainteresowanie wsparciem klientów z tej puli. Pomocy doradczej udziela im Krajowy Punkt Kontaktowy przy ZBP.

Banki i bankowe spółki leasingowe, adekwatnie do przyjmowanych nowych regulacji dot. COVID-19, zamierzają w ciągu najbliższych tygodni wesprzeć przedsiębiorstwa oraz jednostki samorządu terytorialnego przy pomocy:

• ponad 100 mld zł gwarancji i poręczeń BGK dla spłat kredytów (do 250 mln zł) średnich i dużych przedsiębiorców, podejmowanych na zapewnienie płynności finansowej (ok. 120 mld zł planowanej akcji kredytowej);
• 0,5 mld zł dopłat BGK do oprocentowania odnawialnych i nieodnawialnych kredytów obrotowych MŚP i dużych firm udzielanych w celu zapewnienia płynności finansowej zagrożonej lub utraconej w zw. z COVID-19, (ok. 30 mld zł planowanej akcji kredytowej);
• wyższych (nawet do 100%) ubezpieczeń i gwarancji KUKE dla inwestycyjnych kredytów eksportowych;
• leasingu refinansującego leasing operacyjny i gwarancji ARP dla spłat rat leasingowych przedsiębiorców branży transportowej w trudnej sytuacji;
• współpracy z ARP w zakresie pożyczek restrukturyzacyjnych dla przedsiębiorców w trudnej sytuacji;
• wyższych dopłat BGK do kredytów technologicznych, obejmujących w czasie COVID-19 także szerszy katalog kosztów kwalifikujących się do refundacji;
• uproszczeń operacyjnych i finansowych, ułatwiających dostęp do pożyczek i kredytów poręczanych lub gwarantowanych w ramach programów krajowych i regionalnych, dystrybuowanych w ramach unijnej Polityki Spójności w Polsce;
• uproszczeń operacyjnych w krajowych lub unijnych programach publicznych, ułatwiających dostęp do kredytów komercyjnych (np. pomostowych, podejmowanych dla realizacji projektów unijnych);
• dodatkowej akcji kredytowej dla JST, w zakresie wygenerowanym przez specustawę COVID-19 z 28 marca br.;
• dopłat ARiMR do oprocentowania i gwarancji BGK oraz KOWR dla rolników i przedsiębiorców sektora rolno-spożywczego, w tym w trudnej sytuacji.